Việc Trung Quốc siết chặt xuất khẩu đất hiếm đang khiến ngành công nghiệp ô tô toàn cầu rơi vào trạng thái báo động. Các nhà sản xuất xe và linh kiện đồng loạt tìm kiếm nguồn cung thay thế cho nam châm đất hiếm – thành phần thiết yếu trong nhiều bộ phận trên xe. Một số nhà máy thậm chí cảnh báo sẽ phải ngừng hoạt động từ giữa tháng 7 nếu không có giải pháp kịp thời.

Doanh nghiệp lao vào "cuộc đua sinh tồn" với giá nào cũng chấp nhận

Frank Eckard, CEO của công ty Magnosphere tại Đức, cho biết ông nhận được hàng loạt cuộc gọi khẩn từ các hãng xe và nhà cung cấp linh kiện đang "hoảng loạn toàn diện". Nhiều đối tác sẵn sàng chi trả bất kỳ mức giá nào để có được nam châm thay thế, cho thấy mức độ nghiêm trọng của tình hình.

Lo ngại cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng lần thứ ba

Giới chuyên gia cảnh báo đợt thiếu hụt đất hiếm lần này có thể trở thành cú sốc chuỗi cung ứng thứ ba trong vòng 5 năm qua, sau khủng hoảng chip bán dẫn và đại dịch COVID-19. Dù đã có những nỗ lực củng cố chuỗi cung ứng sau các biến cố trước, nhưng tình hình hiện tại cho thấy nhiều doanh nghiệp vẫn chưa có phương án ứng phó hiệu quả.

Trung Quốc thống trị thị trường đất hiếm – Thế giới bị động

Hiện Trung Quốc kiểm soát khoảng 70% khai thác, 85% tinh luyện và gần 90% sản xuất hợp kim và nam châm đất hiếm toàn cầu. Điều này khiến các hãng xe bị lệ thuộc nghiêm trọng, từ động cơ, gương chiếu hậu, loa, bơm dầu đến cảm biến phanh và nhiên liệu đều cần đến loại vật liệu này.

Ngành ô tô hoảng loạn vì đất hiếm: Nguy cơ tê liệt chuỗi - Ảnh minh họa 1

Châu Âu và Mỹ tìm cách giảm phụ thuộc

Liên minh châu Âu đã đưa ra Đạo luật Vật liệu Thô Chiến lược để thúc đẩy nguồn cung trong khu vực, nhưng tiến độ còn chậm. Nhật Bản từng vượt qua khủng hoảng tương tự năm 2010 và giảm tỷ lệ nhập đất hiếm từ Trung Quốc xuống còn 58% vào năm 2018. Mỹ và EU hiện cũng đang tăng cường đàm phán để đối phó tình trạng này.

Hướng đi mới: nam châm không cần đất hiếm

Các hãng như General Motors, BMW, ZF và BorgWarner đang nghiên cứu động cơ sử dụng ít hoặc không sử dụng đất hiếm. Tuy nhiên, sản xuất quy mô lớn vẫn còn là bài toán nan giải về chi phí và thời gian. Một số công ty như Niron tại Mỹ đã huy động được hơn 250 triệu USD để phát triển nam châm mới, dự kiến vận hành nhà máy vào năm 2029.

Cảnh báo về sự phụ thuộc toàn diện vào nguyên liệu từ Trung Quốc

Không chỉ đất hiếm, Trung Quốc còn nắm hơn 50% nguồn cung toàn cầu của nhiều nguyên liệu chiến lược khác như mangan, than chì và nhôm. Điều này khiến nhiều chuyên gia như Andy Leyland – đồng sáng lập SC Insights – cảnh báo: “Đây chỉ là phát súng cảnh cáo đầu tiên”.

Khẩn trương tìm giải pháp trước khi quá muộn

Trong khi các giải pháp dài hạn còn dang dở, các hãng xe buộc phải có những hành động trước mắt: tích trữ linh kiện, tìm nguồn thay thế và thậm chí sản xuất xe thiếu bộ phận rồi để tồn kho chờ lắp ráp hoàn chỉnh – tương tự như trong cuộc khủng hoảng chip trước đây.

Ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đang bước vào giai đoạn thử thách mới. Sự linh hoạt, chủ động và chiến lược đa dạng hóa nguồn cung sẽ là chìa khóa để tránh lặp lại kịch bản gián đoạn nghiêm trọng như những năm trước.